محاوره فلسفی ابوالحسن عامری و ابن‌سینا

مصحح آثار فلسفه اسلامی از اتمام تصحیح و ترجمه رساله «مجالس السبعه» ابن سینا خبر داد و گفت: این رساله به زودی توسط موسسه حکمت و فلسفه ایران روانه بازار کتاب می‌شود.

مقصود محمدی عضو شورای علمی بنیاد حکمت اسلامی صدرا، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج و پژوهشگر و مصحح آثار فلسفه اسلامی که آثار متعددی از ملاصدرای شیرازی را تصحیح کرده در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم با اعلام این خبر افزود: ابن سینا رساله‌ای دارد با عنوان «مجالس السبعه» که در حقیقت یک پرسش و پاسخ فلسفی است.

وی ادامه داد: این رساله را که تاکنون در ایران منتشر نشده برای موسسه حکمت و فلسفه ایران تصحیح کرده‌ام و قرار است به زودی توسط این موسسه منتشر و روانه بازار کتاب شود.

به گفته محمدی «مجالس سیعه» یکی از آثار نسخه خطی و چاپ نشده ابن ‏سینا که شامل 41 پرسش و پاسخ میان ابوالحسن عامری (پرسش‏ کننده) و ابن ‏سینا (پاسخ دهنده) است. این پرسش و پاسخ‌ها طی هفت نشست (مجلس) انجام شده و عامری درباره مسائل فلسفه و ما بعدالطبیعه سؤالاتی کرده و ابن ‏سینا به آن‌ها پاسخ داده است. مجموع این سؤال و جواب‌ها که با عبارات «قال السائل» و «فقال المجیب» تنظیم شده، ظاهرا توسط شخص ثالثی ثبت و ضبط شده و این رساله را بوجود آورده است. در این هفت نشست، سؤال کننده تعداد چهل و یک سؤال مطرح کرده که یکی از سؤالات مربوط به نحوه ادامه سؤال و جواب است و چهل سؤال بقیه مربوط به موضوع مورد نظر سؤال کننده است.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: حجم رساله در حدود بیست و دو صفحه خطی است و هر صفحه، بیست و چهار سطر دارد که در هر سطر حدود 14 کلمه موجود است.

به گفته این پژوهشگر و مصحح آثار فلسفی مضمون رساله «مجالس السبعه» توضیح و تبیین سیر نزولی و سیر صعودی عالم خلقت و به اصطلاح بیان نظریه قوس نزولی و قوس صعودی جهان آفرینش است. طبق این نظریه، موجودات متکثر از مبدأ واحد، با ترتّب طولی و نزول آنها در یک سلسله علّت ومعلولی حاصل می‌‏شود؛ بدین ترتیب که با افاضه «امر» از مبدأ اول، عالیترین و شریفترین موجود، یعنی «عقل» ابداع می‌‏شود و بواسطه آن، «نفس» انشا می‌‏شود و از نفس، «طبیعت» اختراع می‏‌گردد و از طبیعت ـ تحت تسخیر نفس ـ در اثر حرکت از نقطه در سه جهت (طول و عرض و عمق) جسم، تحقق پیدا می‏‌کند.

در اینجا سیر نزولی خلقت بپایان می‏‌رسد و سپس اجسام به لحاظ خواص چهارگانه به اسطقسات چهارگانه (آب و آتش و خاک و باد) تقسیم می‏‌شوند و با اولین ترکیب آنها، سیر صعودی موجودات آغاز می‌‏شود، بدین ترتیب که طبیعت متحرک در عناصر جسمانی، رشد خود را با تغذیه شروع می‌‏کند و با تولید مثل ادامه می‏‌دهد و بصورت نبات در می‏‌آید و نبات نیز در اثر حرکت، آماده پذیرش صورت حیوانی می‌‏شود و سپس بصورت انسان در می‌‏آید. انسان علاوه براینکه جسم نامی و حیوان است و دارای نفس ناطقه است. نفس ناطقه در ابتدا بصورت عقل هیولانی است که بتدریج تکامل پیدا می‏‌کند و با اشراق جوهر عقل، مفاهیم عمومی و بدیهیات اولیه را درک نماید و بصورت عقل صوری و یا عقل بالملکه در می‏‌آید و هنگامیکه قدرت استدلال پیدا کرد، عقل مستفاد می‌‏شود و بالاخره به مرحله‏ای ارتقا می‏‌یابد که به همه معانی و علوم احاطه پیدا نموده و به همه حقایق عالم ـ حتی ذات باری‌تعالی ـ شناخت حاصل می‏کند و در این مرحله است که انیّت واقعی آن، تحقق می‏‌یابد که عقل فعّال نامیده می‌‏شود. بنابراین، موجود طبیعی در سیر صعودی خود به عقل فعال می‌‏پیوندد و بصورت آن در می‌‏آید.