حكمت نظری و حكمت عملی در آثار سعدی*

دكتر غلامحسین ابراهیمی‌دینانی

اگر بخواهیم شیخ اجل سعدی_{علیه‌الرحمه} را مانند هر بزرگ دیگری بشناسیم، باید براساس دو عامل این روند را طی كنیم؛ یكی مدرسه و یكی محیط. من گاهی به دیگران می‌گویم كه: بگو در چه مدرسه‌ای درس خوانده‌ای تا بگویم تو چه كسی هستی. مدرسه برای شناختن شخص مهم است. این‌كه از چه مدرسه‌ای فارغ‌التحصیل می‌شود و بعد در چه محیطی زندگی می‌كند، دارای اهمیت است. مدرسه و محیط هر دو عامل تعیین‌كننده هستند و محیط كمی فراتر از مدرسه هست و گاهی ممكن است بین محیط و مدرسه تعارض باشد. من به طور اجمال عرض می‌كنم كه محیط یك اقتضائی دارد و مدرسه یك اقتضائی دارد. حالا بعد ببینیم كه آیا انسان محصول محیط و مدرسه هست یا نه، یك عامل دیگر هم این وسط هست.

سعدی و آثار او

محمدعلی فروغی

شیخ سعدی نه‌تنها یکی از ارجمندترین ایرانیان است، بلکه یکی از بزر‌گ‌ترین سخن‌سرایان جهان است. در میان پارسی‌زبانان یکی دو تن بیش نیستند که بتوان با او برابر کرد. و از سخن‌گویان ملل دیگر هم از قدیم و جدید و کسانی که با سعدی همسری کنند بسیار معدودند.

سعدی و سیاست کردن قلم

علی‌رضا سمیعی

شاعر صدای زمانه است. زمانه صورت‌هایی دارد که در مهم‌ترین ارکانش بروز می‌یابند. پادشاه و حکومت وجهی از دوران است؛ فیلسوف متجلی‌کننده عقلِ عهد و عارف نمایان‌گر قلبِ عصر است... و بر همین منوال هر رکنی وجهی را نشان می‌دهد.

مقایسه‌ای میان «گلستان» و «اخلاق ناصری» در شیوه‌ی آموزش فضایل اخلاقی*

دکتر غلامعلی حداد عادل

آثار سعدی همانند دریایی پهناور است. در دریا صورت‌های گوناگون می‌توان خوض و غور کرد: یکی برای مروارید به عمق دریا می‌رود، یکی در سطح دریا کشتی می‌راند، یکی در دریا ماهی می‌گیرد و یکی در نزدیکی ساحل شنا و آب‌تنی می‌کند. وضع گلستان و بوستان نیز این‌چنین است. در این دو کتاب، هر کسی به فراخور حال خود دنبال غنیمت و بهره‌ای تواند بود.

مقام طنز و طیبت در سخن سعدی*

دکتر رضا داوری اردکانی

طنز در گذشته با مطالب اخلاقی مربوط بود، اما در زمان ما به حوزه‌ی سیاسی انتقال یافته است. همه‌ی‌ شاعران کم و بیش اهل طنزند، اما کلام سعدی تقریباً سراسر طنز است. به خصوص در طیبات و قصاید هزل هم داشته است، اما نباید طنز را با هزل یکی بدانیم. در گلستان خوانده‌ایم که:

«غالب گفتار سعدی طرب‌انگیز است و طیبت‌آمیز و کوته‌نظران را بدان علت زبان طعن دراز گردد که مغز دماغ بیهوده بردن و دود چراغ بی‌فایده خوردن کار خردمندان نیست، و لیکن بر رأی روشن صاحب‌دلان که روی سخن در ایشان است پوشیده نماند که درّ موعظه‌های شافی را در سلک عبارت کشیده است و داروی تلخ نصیحت به شهد ظرافت درآمیخته تا طبع ملول ایشان از دولت قبول محروم نماند.»

تأملی در سیاست اخلاقی سعدی

یوسفعلی میرشکاک

از همان روزی که نظام آموزشی جدید جایگزین مکتب‌های قدیم شد، قدم در راهی نهادیم که پایان آن بیگانگی با آموزگار عشق و اخلاق بود. سیاست جدید چنین اقتضا می‌کرد و ما که از خود بیگانه شده بودیم اهمیتی نمی‌دادیم که چه پیش خواهد آمد. فقط می‌خواستیم پیش برویم، از روزگار نهضت مشروطه دغدغه‌ی اصلی ما ترقی بود، باید می‌دویدیم تا به فرنگان برسیم و نمی‌شد زیر بار دین و حماسه و اخلاق و ادبیات و تصوف و عرفان و عشق و جوانمردی، دوید؛ ناچار بودیم هر باری را که سنگین به نظر می‌رسید، به زمین بیندازیم و اولین باری که انداختیم گلستان بود، دیری نگذشت که شاهنامه هم افتاد و... حالا فقط حافظ مانده است، شاید هم من تصور می‌کنم که مانده است.

نقش «درویش» در طنز سیاسی سعدی

ابوذر کریمی

افصح المتکلمین مصلح‌الدین سعدی در گفتار ادبی خود -و مشخصاً در طنز سیاسی‌اش- جایگاه خاصی را به درویش اختصاص داده است. طنز سعدی بیش‌تر در گلستان و طنز سیاسی‌اش بیش‌تر در باب اول گلستان حضور و ظهور دارد.