ریشه‌شناسی واژه‌ی «سیاست»

نویسنده: احمد رجبی

    واژه‌ی «سیاست»، آن‌گونه که امروزه در زبان‌های مختلف اروپایی (از جمله در زبان‌های انگلیسی و فرانسه و آلمانی به ترتیب: politics, politique, Politik) به کار می‌رود، ترجمه‌ای است از دو کلمه‌ی یونانیِ «تا پولیتیکا» (τὰπολιτικά) و «هه پولیتیکه» (ἡπολιτική) که هر دو، صورت‌های اسمی از صفت «پولیتیکوس» (πολιτικός) است

و این صفت نیز از لفظ «پولیتیکِس» (πολίτης) مشتق می‌شود که به معنای «شهروندی» است و آن‌چه مربوط به شهروندان است. لازم به ذکر است که در زبان یونانی از واژه‌ی «پولیس» (شهر یا دولت-شهر) مستقیما صفت ساخته نمی‌شود. «تا پولیتیکا» به معنای مجموع امور شهروندی است و نیز عنوان رساله‌ای از ارسطو که در این‌باره نوشته است، و «هه پولیتیکه» به معنای دانشی است که به این امور مربوط می‌گردد. به نحو ثانوی نیز در معنای politisch(سیاسی)، همواره آن‌چه مربوط به پولیس است، به ذهن متبادر می‌شود.

    در زبان آلمانی، واژه‌ی politischبه عنوان لفظ دخیل، در سده‌ی شانزدهم از زبان فرانسه (politique) اخذ گردیده است که خود این واژه از لفظpoliticusبه معنای امر سیاسی و آن‌چه مربوط به شهروندان است، در زبان لاتینی گرفته شده است. مأخذ یونانی این لفظ نیز صفت «پولیتیکوس» است که از اسم «پولیتِس» به معنای «شهروند» مشتق شده است. politiceدر لاتینی متأخر نیز، چنان‌که ذکر شد، از «پولیتیکه» در یونانی، به معنای فن (تخنه) کشورداری، گرفته شده است.

منابع:

1. Historisches Wörterbuch der Philosophie: Politik, Bd. 7, S. 1038, Schwabe Verlag • Basel 1971-2007

2. Kluge, Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, bearbeitet von Elmar Seebold, Walter de Gruyter Verlag, Berlin-New York 2002