مسئله‌ی «مقام معلم»

سجاد بیات

بیش از 60 سال است که در کشورمان، روزی را برای گرامی‌داشت «مقام معلم» در تقویم لحاظ کرده‌ایم و از 1331 که وزیر فرهنگ وقت بیان داشت که:

تاریخ ایران نشان می‌دهد که در روزگاران گذشته و ادواری که ملت ایران در صف مقدم ملل متمدن و مقتدر قرار داشته، صنف شریف معلمی در نظر این ملت نجیب، قدر و منزلت زیادی را حائز بوده است، و ایرانیان به‌قدری به شغل معلمی اهمیت می‌داده‌اند که همه‌کس را لایق اشغال این مقام نمی‌دانستند.

... ولی با این‌همه سوابق تاریخی و تاییدی که در علو شأن و مقام معلم در کار بوده متأسفانه باید گفت که در قرون اخیر در نتیجه علل و عواملی که باعث انحطاط اجتماع گردیده و حضار محترم چگونگی آن را به خوبی می‌دانند توجه عمومی نسبت به مقام معلم کم‌تر شده است و این صنف که در حقیقت از اصناف محترم و فداکار می‌باشد آن‌طوری‌که باید و شاید مورد تجلیل و تکریم و حق‌شناسی قرار نگرفته است. (سخن‌رانی وزیر فرهنگ به‌مناسبت اولین روز معلم در آبان 1331[1])

تا همین امسال که وزیر آموزش و پرورش در پیام خود به مناسبت روز معلم چنین عنوان کرد که:

در این مقطع حساس از تاریخ تربیت دینی کشور که فصلی ممتاز خواهد بود و از آن‌جا که جامعه، تلاش فرهنگیان گرامی کشور را قدر می‌داند و بر کرامت نفس و سلامت قلب و روح و جایگاه و منزلت رفیع معلم گواهی می‌دهد، امیدوارم با اتکا به الطاف بیکران الهی و تحت توجهات حضرت‌ ولی‌عصر_{عجل‌الله تعالی فرجه}، همان‌گونه که مدیران دستگاه عظیم آموزش و پرورش علاوه بر تأمین تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری مورد نیاز مدارس کشور، تلاش برای رفع مشکلات معیشتی معلمان و ارتقای دانش و مهارت‌های حرفه‌ای آنان را سرلوحه‌ همت خویش قرار داده‌اند، شاهد همنوایی و همراهی روزافزون یکایک ملت شریف ایران و اهتمام ویژه‌ مسئولان ارجمند کشور در جهت تحقق اهداف مقدس آموزش و پرورش فرزندان عزیز میهن اسلامی خود باشیم.(پیام وزیر آموزش و پرورش به مناسبت هفته‌ بزرگداشت «مقام معلم» در اردیبهشت 1394)

همواره کوشیده‌ایم تا از جایگاه و منزلت رفیع معلم سخن به میان آوریم و مقام معلم را گرامی بداریم. ولی شاید کم‌تر با خود اندیشیده‌ایم که به‌راستی در روزگار ما، معلمی چیست و معلم کیست؟ آیا کم شدن توجه عمومی به مقام معلم و از دست رفتن قدر و منزلت معلمان در نزد نیاکان ما، صرفاً به دلیل انحطاط اجتماعی ما در قرون اخیر است یا معلمی نیز در روزگار ما، دست‌خوش تغییرات جدی و اساسی شده است؟ معلمی مقام است یا حرفه؟ اگر معلمی، مقام است پس چه نیازی به گرامی‌داشت و تجلیل دارد؟ و اگر حرفه است، چرا باید این حرفه را مورد تجلیل و تکریم قرار دهیم و چرا در کنار مقام معلمی، کسی سخن از مقام کارمندی به میان نمی‌آورد؟ در عمل، به‌جز «تأمین تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری مورد نیاز مدارس کشور؛ تلاش برای رفع مشکلات معیشتی معلمان و ارتقای دانش و مهارت‌های حرفه‌ای آنان»، چه تلاشی برای بزرگ‌داشت مقام معلم کرده‌ایم؟ اگر وجه غالب معلمی در روزگار ما، حرفه نیست پس چرا در سخنان و مصوبات، رفع مشکلات معیشتی معلمان و افزایش حقوق آنان، همواره مترادف و خانه‌زاد بحث از بزرگ‌داشت مقام معلم بوده است؟