علم تمدن‌ساز

احسان مروجی/ کارشناسی‌ارشد فلسفه

  تمدن بر پایه‌ی نگرش علمی‌ـ‌فلسفی

پایه‌های شکل‌گیری تمدن نوین، می‌تواند در درک جدید نسبت به طبیعت دیده شود. اینکه بر صدر نشستن کدام نگرش علمی‌ـ‌فلسفی، تمدن به معنای حاضر را شکل داده است، راه را برای شناسایی شاخصه‌های اصلی تمدن نوین هموارتر می‌کند. این نوشته قصد دارد تا جایگاه نگرش و دانش ریاضی را در شکل‌گیری و پیشرفت تمدن کنونی مورد بحث قرار دهد و از رهگذر درکی بهتر درباره‌ی علومی که کارآمدی شگفت‌آوری در تمدن‌سازی از خود نشان داده است، به بنیاد بحث‌های منتقدین تمدن در قرن بیستم راه یابد تا روشن شود که در مباحث مربوط به نقد تمدن فعلی، اساساً چه مسئله‌ای مورد انتقاد واقع می‌شود.

کارآمدی از تبیین تا تجویز

دکتر سید محمد حسین هاشمیان/ عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (علیه‌السلام)

از مناظر مختلف می‌توان به تحلیل و ارزیابی یک نظریه‌ی علمی پرداخت. میزان انطباق آن نظریه با واقعیت، میزان انکشاف و پرده‌برداری از حقیقت مستور، میزان انسجام درونی میان مبانی نظری و مفاهیم و سازه‌های درونی، قدرت توصیف و پیش‌بینی پدیده‌ها و ظرفیت تحول و تغییر دنیای خارج.

زایش کارآمدی

رسول جوهری/ کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی از دانشگاه شاهد

چند صباحی است که بحث از کارآمدی نقل محافل دانشگاهی و حوزوی شده است. گفته می‌شود نظام اداری ما ناکارآمد است؛ نظام علمی ما کارآمدی ندارد؛ علوم انسانی در جامعه‌ی ما کارآمد نیست و قس‌علی‌هذا. در تحلیل این ناکارآمدی البته نظرها همهیکسان نیست؛ برخی این ناکارآمدی در نظام‌ علمی و اداری و اقتصادی را به سیاسی‌‌بازی‌ها و سیاسی‌‌کاری‌ها نسبت می‌دهند؛ عده‌ای به کم‌کاری و بی‌مسئولیتی صاحب‌منصبان و عده‌ای نیز سعی می‌کنند ریشه‌های مسئله را در ساحت ساختارها پی‌گیری نمایند.

تطور یک طلب

دکتر جلال پیکانی/ دکتری فلسفه غرب از دانشگاه علامه طباطبایی (ره)

همگی با این قول مشهور ماکس وبر آشناییم که مشخصه‌ی اصلی انسان مدرن غربی این است که کنش‌های او عموماً از سنخ کنش‌های عقلانی معطوف به هدف است. انسان مدرن عموماً نسبت به اعمالی اقبال دارد که نفعی در آن نهفته باشد. بنابراین، در عصر جدید از هرچیزی انتظار فایده و سود می‌رود، امری که به ارزشی مهم تبدیل شده است و گاه از آن به کارآمدی تعبیر می‌شود. این نگرش چنان عام و فراگیر است که امروزه ارزش و اعتبار علم نیز تا حد زیادی به درجه‌ی کارآمدی آن بستگی دارد.

علم، هدف، زندگی

رحمان شریف‌زاده/ دانشجوی دکتری فلسفه‌ی علم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

در کنار مسائلی چون چیستی علم یا پیشرفت علم، مسئله مهم و مرتبط دیگری وجود دارد: آیا علم کارآمد است؟ برای پاسخ به این پرسش، نخست باید مشخص کرد که «علم» و «کارآمدی» به چه معنا به کار می‌روند. چیستی علم بغرنجتر و مسئله‌دار‌تر از آنی است که بخواهیم در این نوشته‌ی کوتاه وارد آن شویم، کل تاریخ فلسفه‌ی علم به‌نحوی در پی پاسخ به این پرسش است. برخی معتقدند که تعاریف رایج جامع و مانع نیستند؛

ناز و نیاز پژوهشی

گفت‌وگو با دکتر حمیدرضا آیت‌اللهی / رئیس سابق پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

  مشهور آن است که علم در کشور ما ناکارآمد است. این ناکارآمدی علم چگونه قابل تحلیل است؟

وقتی درباره‌ی کارآمدی و ناکارآمدی علم سخن می‌گوییم باید توجه کنیم که بحث، سطوح متفاوتی می‌تواند داشته باشد، گاه با نگرشی فلسفی پیرامون بنیان‌های نظری کارآمدی و ناکارآمدی سخن می‌گوییم و گاه با فهمی مدیریتی و سیاست‌گذارانه، به علل ناکارآمدی و راه‌حل‌ها می‌اندیشیم.

کارآمدی کدام علم؟

گفتاری کوتاه از دکتر ابراهیم فیاض

وقتی از ناکارآمدی علم در ایران سؤال می‌کنیم و تلاش می‌کنیم به فهمی از ماهیت آن دست‌یابیم و در جست‌وجو برای یافتن علل ناکارآمدی علم در جامعه‌ی خود هستیم، یک چیز را مسلم و مفروض گرفته‌ایم و آن عبارت است از اینکه ما در ایران چیزی به نام علم داریم. اما ما چه زمانی می‌توانیم مدعی شویم که ما در ایران «علم» داریم.

علم باید به چه کاری آید؟

دکتر عطاء الله بیگدلی/ دکترای حقوق از دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)

سخن گفتن از کارآمدی علم سخت است، اینکه علمی کار می‌کند و در کار می‌شود و درکار می‌آید یا نه پاسخ دشواری دارد و رد و اثبات آن به دشواری ممکن است؛ چرا این دشواری وجود دارد؟ چرا ما این سؤال را می‌پرسیم و از کی و چرا از کارآمدی و به دردبخور بودن یک تئوری یا نظر یا یک علم پرسش کرده‌ایم؟

فرار از واقعیت

گفتاری از دکتر مهدی معینزاده/ مدیر گروه فلسفه علم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

ناکارآمدی علم را چگونه می‌توان فهیمد و درباره‌ی آن چه می‌توان گفت؟ تردیدی نیست که ما در اولین مواجهه‌ی کلانی که با علم داریم، آن را ناکارآمد می‌یابیم و از این ناکارآمدی علم رنج می‌بریم و درباره‌ی آن مسائلی مطرح می‌کنیم. از جدایی میان دانش و جامعه و بی‌اثری علم در حل مشکلات جامعه رنج می‌بریم. از جدایی علم از صنعت و ضرورت ارتباط میان علم و صنعت سخن می‌گوییم.

بسط پرسشی بسیط

علی‌رضا شفاه، مهدی فاطمی، دکتر اباصالح تقی‌زاده و دکتر محمدهادی محمودی

  طرح موضوع

بسیاری از افرادی که با علم در سطح مدیریتی، فلسفلی یا کاربردی سروکار دارند، می‌گویند که علم در جامعه‌ی ما ناکارآمد است. پرسش ما از همینجا شروع می‌شود که نفس بیان چنین سخنی، بر چه بنیان‌هایی مبتنی است و نشانه‌ی چیست؟ مسئله‌ی ناکارآمدی علم را از این زوایه‌ نیز می‌توان آغاز کرد که ناکارآمدی در ساختارهای اجرایی، اجتماعی، اداری، اقتصادی و... چه ارتباطی با ناکارآمدی علم دارد؟