مجلس و قانون را برای چه می‌خواهیم؟

دکتر عطاءالله بیگدلی*

1. ما ایرانیان تا صد و پنجاه سال پیش این الفاظ را نشنیده بودیم: «قانون»، «پارلمنت»، «تقنین»، «شورای ملی»، «رأی‌گیری»، «انتخابات»، «مجلس شورای ملی»، «تفکیک قوا»، «نماینده‌ی مردم»، «اکثریت آرا». روشن‌فکرانی که تازه با این مفاهیم آشنا شده بودند، مخصوصاً برای پارلمان معادل‌های جالبی پیشنهاد می‌دادند؛ مثلاً مجلس تنظیمات (شبیه هیئت دولت)، مجلس وکلا، پارلمان (ملکم‌خان)، هیئت اجتماع ملی که دو مجمع دارد: یکی وکلای رعایا و دیگری وکلای نجبا (آخوندزاده)، پارلمنت (طالبوف) و... .

مرز منطقه‌الفراغ مجلس در نظام ولایت فقیه کجاست؟

گفت‌وگو با دکتر احمد توکلی*

پارلمان در اندیشه‌ی سیاسی غربی جایگاه ویژه‌ای دارد که وقتی تطورات آن را در تاریخ غرب بررسی می‌کنیم، شاهدیم که در پیش‌بُرد سرمایه‌داری و آرمان‌های آزادی، دموکراسی و... نقش درخشانی را ایفا کرده است. از سوی دیگر وضع قانون در نگاه جدیدی که در غرب شکل می‌گیرد، بدین‌صورت است که عقلای قوم می‌نشینند و براساس سازوکارهایی که شکل گرفته است و با اتکا بر فکر انسان‌ها و آرای فیلسوفان و اندیشمندان سیاسی به وضع قانون می‌پردازند.

افسانه مجلس

دکتر مهدی مظفری‌نیا*

بشکن سبوی باده را؛ هستی توای!

بعضی چیزها در برخی زمان‌ها به پدیده‌هایی غیرقابل خدشه و انکار و نفی تبدیل می‌شوند و خود را هم‌چون نهایی‌ترین و مسلم‌ترین دستاوردهای بشری جلوه می‌دهند و به تابوهایی تبدیل می‌شوند که انکار و طرد آن در ردیف انکار مقدس‌ترین چیزها و ملاک کمال یا نقص شمرده می‌شود؛ بدون آن‌که برای ضرورت آن توجیهی یا استدلالی وجود داشته باشد. اسطوره‌ی مجلس هم از همین چیزهاست.

پارلمان و مشکل قوم ایرانی

یوسفعلی میرشکاک

پارلمان یا بهتر است بگوییم شبح پارلمان، هنگامی به این سرزمین وارد شد که «فروبستگی تاریخی» به غایت خود رسیده بود. تمنای قانون و تأسیس «عدالت‌خانه» از آن رو «نخبه نمایان» قوم ایرانی را برانگیخت که ساده‌دلانه گمان می‌بردند اگر ما نیز هم‌چون کشورهای اروپایی قانون داشته باشیم، ترقی خواهیم کرد و هیچ‌کس نپرسید چگونه این قوم، قرن‌ها قرن بدون قانون زیسته و تاریخ رو به زوال خود را به ساحل ورطه‌ی مدرنیته رسانده‌اند.

اختلاف قوا چگونه ممکن شده است؟

دکتر اباصالح تقی‌‌زاده طبری*

اختلاف میان دولت و مجلس در ایران موضوعی است که تا به امروز کم‌‌تر مورد پرسش فلسفی قرار گرفته و به بنیادهای آن توجه شده است. وقتی ما از پدیده‌‌ای به صورت فلسفی پرسش می‌‌کنیم، در واقع می‌‌خواهیم ببینیم که چگونه آن پدیده ممکن شده است. چنین مواجهه‌‌ای با یک پدیدار، سریعاً خود را از مواجهه‌‌ی اخلاقی جدا می‌‌کند. یعنی به جای آن‌‌که به خوب یا بد بودن پدیدار توجه کند، بر این موضوع متمرکز می‌‌شود که چرا این پدیدار این‌‌جا و اکنون هست.

حاکمیت بالفعل

دکتر شروین مقیمی*

تقابل میان نهادهای مختلف حکومتی، امری رایج در رژیم‌هایی است که «شکل» حکومت در آن‌ها، دموکراتیک است. هرچقدر این «شکل» دموکراتیک با «محتوای» دموکراتیک مطابقت بیش‌تری داشته باشد، قاعدتاً درجه‌ی تقابل‌ها و اختلافات نیز بالاتر است؛ با این حال انتظار می‌رود که آب‌دیده‌شدنِ نخبگان سیاسی در یک جامعه از حیث سیاست‌ورزی در قالب دموکراسی و البته شکل‌گیری یک شالوده‌ی نیرومند از حیث ساختارهای دموکراتیک و نهادها و قوانین ناظر بر آن، نهایتاً کار را به جایی برساند که شکلی از توافق عمومی بر سر «اصول و منافع ملی» حاصل آمده و لاجرم نظام سیاسی از ثباتی برخوردار گردد که تقابل میان نهادهای مختلف و کارگزاران گوناگون حکومتی، موجبات آشوب‌مندی در سطوح پایین‌تر را فراهم نیاورد. این تحلیل رایج‌ترین شکل تحلیل فرآیندهای نیلِ به یک رژیم‌ دموکراتیک است.

آیا مجلس، همان اگورا است؟

دکتر عارف دانیالی*

1. اگورا(agora)، مکانی مدور در میدان مرکزی شهر آتن بود که در آن‌جا افراد هر روز گرد می‌آمدند و در مورد رخدادها و امور شهر به گفت‌وگو می‌نشستند و در مورد سرنوشت آن تصمیم می‌گرفتند و بدین‌ترتیب، با تمرین شهروندی، خود را به‌عنوان شهروند فعلیت می‌بخشیدند. در این‌جا «مدور بودن» وضعیتی اساسی است: دایره، یگانه شکلی است که تمامی نقاط آن رودرروی هم قرار دارند. این رابطه‌ی واقعی شهروندان آتنی با یک‌دیگر است؛ زیرا چهره‌ها در برابر یک‌دیگر و چشم‌ها خیره به هم است و دو طرف، هم‌دیگر را می‌بینند و صدای یک‌دیگر را می‌شنوند و واکنش‌هایی هم‌زمان می‌توانند نسبت به یک‌دیگر نشان دهند.