ستارالعیوب در اقتصاد ایران

دکتر سید احسان خاندوزی/ عضو هیئت علمی مرکز پژوهش‌های مجلس

نقطه‌ی بحرانی، موقعیتی است که یک سیستم به جهت کارکردهای اولیه و حداقلی خود دچار اخلال می‌شود، به‌نحوی که پایداری (یا ثبات) آن مورد تهدید قرار می‌گیرد. بنابراین هر وضع نامطلوبی مصداق بحران نیست؛ زیرا نارضایتی ما می‌تواند ناشی از فقدان کارکردهای ایده‌آل باشد. چنانکه در طول تمام سال‌های گذشته همواره فعالان اقتصادی و سیاست‌گذاران گلایه‌مند بوده‌اند: رشد تولید و صادرات و بهره‌وری از وضعیت بهینه فاصله‌ی زیادی داشته، نرخ‌های تورم و بیکاری هیچگاه به‌قدر مطلوب پایین نبوده‌اند، توزیع درآمد و فقر و فساد هماره در منطقه‌ی نارضایتی قرار داشته اند و غیره... اما همه‌ی این‌ها به معنای بحران در نظام اقتصادی نبودند.

سازوکارگرایی و بحران اقتصاد ایران

محمدتقی جان‌محمدی/ مدیرعامل مؤسسه مطالعات و تحقیقات مبین

در پاسخ به شرایط خاص اقتصادی ایران، مفهوم اقتصاد مقاومتی مطرح شده است.^[1] اقتصاد مقاومتی، مفهومی از اقتصاد است که به اقتضایی از شرایط به این مفهوم پرداخته شده است؛ آن هم اقتضای شرایط خاص انقلاب اسلامی و چالشی است که در سطح بین‌الملل با قدرت‌های بین‌اللملی دارد و گفتمان جدیدی که می‌خواهد مطرح کند. این اقتضای شرایط به ما می‌گوید که به دنبال معنا یا کیفیتی از اقتصاد هستیم که مبتنی بر یک ساخت درونی باشد. ساختار یا چارچوبی که به نحو درونزا روابط بین اجزای اقتصاد را با هم برقرار کند بدون این‌که نیاز به اجزای بیرونی داشته باشد.

سرمایه‌داری نامولد ایرانی

مدیر سایت

تا به حال، تلاش‌های زیادی از سوی طیف‌های مختلف اقتصادی صورت گرفته تا تبیین بهینه‌ای از شرایط اقتصادی کشور به دست آید. نقطه‌ی عزیمت همه‌ی این تلاش‌های تحلیلی بدون شک به این پرسش حیاتی مرتبط است که چرا اقتصاد ایران در حال حاضر در یکی از بدترین شرایط قابل تصور است؟ البته به‌طور خلاصه می‌توان گفت که جمع‌بندی نسبتاً ناقصی از این تلاش‌ها در دو بسته‌ای که از سوی دولت یازدهم در خصوص خروج از رکود منتشر شد، آمده است؛ اما در ادامه سعی شده تا گزارش نسبتاً متفاوتی از وضع فعلی اقتصاد ایران و چرایی پیدایی چنین وضعیتی به دست داده شود. این گزارش به‌نحو ضمنی به ما کمک می‌کند که هم شرایط امکان طرح اقتصاد مقاومتی را درک کنیم و هم ما را به سمت مابه‌ازای حقیقی آن رهنمون می‌شود.

جامعه مصرفی ایرانی و بی‌بنیادی تولید داخلی

گفت‌وگوی مکتوب با دکتر حسین راغفر/عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا (سلام‌الله علیها)

  ماهیت بحرانی که در پاسخ به آن اقتصاد مقاومتی طرح شده است، چیست؟ در واقع پاسخی همچون، اقتصاد مقاومتی، نشانگر چه آسیب‌شناسی از بحران‌ها و وضع موجود است که چنین تجویزی می‌کند؟

نظم نوین اخلاق وال‌استریتی

علی‌نجات غلامی/کارشناسی ارشد فلسفه از دانشگاه علامه طباطبایی

  داستان تالار عروسی

هنوز که هنوز است بزرگان فامیل در هر فرصت مناسبی در قالب نصحیت و مشاوره و غیره، کنایه‌ای به رفتارم در روز عروسی‌ام می‌زنند. «آخه واقعاً خوب نبود آدم در لباس دامادی شخصاً با صاحب تالار درگیر شود. می‌دانیم جوانی و جویای نام، اما این طریقه‌ی گربه‌کشی اصلاً مناسب نبود! شما آدم درس‌خوانده‌ای هستی و باید الگو باشی! گیرم طرف کلکی زده باشد؛ شما نباید در چنین شرایط خاصی یورش می‌بردی و آبروریزی می‌کردی! به هر حال تالاردارها همین‌طوری‌اند!»

کارزار اقتصادی ایران

دکتر محمود مشهدی احمد/عضو هیئت علمی دانشکده‌ی اقتصاد دانشگاه تهران

  مسئله‌ی نظم در آرای اقتصاددانان

با مراجعه‌ی همراه با دقت و تأمل در متون اصلی علم اقتصاد، می‌توان دریافت که مهم‌ترین مؤلفه در اغلب تلاش‌های برجسته‌ی علمی در این حوزه از معرفت بشری مسئله‌ی نظم است. به واقع، اثرگذار‌ترین تلاش‌های صورت‌گرفته در علم اقتصاد عمدتاً حول مسئله‌ی نظم و تبیین آن بوده است. برای مثال، برخی از اقتصاددانان برجسته، همچون آدام اسمیت، ضمن درک دقیق اهمیت این موضوع، در راستای تلاش‌های تبیینی خود، نظم اقتصادی را به نظم طبیعی فروکاستند و سعی در بیان آن کرده‌اند.

آلودگی زیست‌بوم خط‌مشی‌گذاری

دکتر محمدرضا عطاردی/مدیرکل پژوهش و نشر دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)

خط‌مشی‌گذاری رسمی، نظام‌یافته و فرآیندمحور عمری طولانی در جمهوری اسلامی ایران ندارد. بنابراین، نمی‌توان انتظار داشت همچون سایر نظام‌های سیاسی پیشرو در این حوزه، فعال عمل نماید. در یک نظام ولایی، خط‌مشی‌گذاری از افق ترسیم‌شده توسط ولی آغاز و تا پائین‌ترین سطوح آن جریان خواهد داشت. شاید بتوان شروع چنین شیوه خط‌مشی‌گذاری را نامه‌ی حضرت امام (رحمه‌الله علیه) در تبیین خطوط کلی تدوین برنامه‌ی اول توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کشور در سال 1368 دانست.

سرمایه‌داری: حکایت برابرسازیِ نابرابررها

دکتر شروین مقیمی/ دکترای اندیشه سیاسی از دانشگاه تربیت مدرس

سرمایه‌داری را عموماً به‌مثابه پدیداری مرتبط با مناسبات اقتصادی و مادی با خاستگاه‌های عمیق تاریخی و اجتماعی مورد ملاحظه قرار می‌دهند. از این رو سرمایه‌داری در وجوه مختلف خود، می‌تواند و لاجرم باید موضوع علوم انسانی و اجتماعی جدید، از جمله اقتصاد، تاریخ، مدیریت، و البته جامعه‌شناسی قرار گیرد؛ حتی برخی از ناقدان مدرنیته که اتفاقاً اغلب‌شان از ناقدان سرمایه‌داری نیز هستند، تا آنجا پیش رفته‌اند که ظهور سرمایه‌داری را با ظهور شکل مشخصی از علوم اجتماعی- که می‌توان به آن علوم اجتماعی مدرن گفت-، از حیث تاریخی،ملازم دانسته و آن دو را از بنیاد در پیوندی عمیق با یکدیگر مورد بررسی قرار می‌دهند.

ملاحظاتی مرتجعانه در باب سرمایه‌داری و دشمنان آن

دکتر یاشار جیرانی / دکترای اندیشه سیاسی از دانشگاه تربیت مدرس

  1

دوران مدرن مملو از امور نوآورانه و جدید است. به قول ماکیاولی، مدرنیته دوران «شیوه‌ها و نظم‌های جدید» است. اما برای ما مدرن‌ها، یعنی برای کسانی که مدرنیته به گونه‌ای پارادوکسیکال به «سنت» (یا «آرزوی» سنت بودن) بدل شده است، بسیاری از خط شکنی‌ها و نوآوری‌های مدرن، قدیمی و چه بسا طبیعی به نظر می‌رسند. ما وارثان مدرنیته کم‌کم آن آگاهی بدوی معاصران ماکیاولی و‌هابز را از دست داده‌ایم؛ یعنی همان آگاهی‌ای که این فلاسفه رئالیست و صریح را «معلم شیطان» خطاب می‌کرد. به قول نیچه، حضور در قلوب ما با غیبت دراذهان ما همراه شده است.

تجدید ساختار سرمایه‌داری جهانی و جامعه‌شناسی ایران پساصنعتی

دکتر رضا نجف‌زاده

  تجدیدساختار سرمایه‌داری در دوران متأخر

تجدیدساختار سرمایه‌داری، در قالب آنچه ماركس تابع‌سازی واقعی كار در چارچوب سرمایه می‌نامید و بر اساس آن جهانی‌شدن بازار را نوید می‌داد، به دگرگونی بنیادین مفهوم و ماهیت قدرت انجامیده است.سرمایه‌داری جدید با عناوین گوناگونی شناخته شده است، كه هر یك حاوی بار ارزشی و هنجاری ناشی از زاویه‌ی دید متفكران است؛ از جمله «سرمایه‌داری متأخر» (مندل و جیمسون)، «پسامدرن» (بودریار، پوستر، لیوتار، نگری و هارت)، «جامعه‌ی پساصنعتی» (آلن تورن و دانیل بل)، «اقتصاد اطلاعاتی» (مارك پورات )، «موج سوم» (تافلر)، «اقتصاد دانایی‌محور» (فریتز مك هالوپ )، «سرمایه‌داری دیجیتالی» (دان شیلر) ، «جامعه‌ی شبكه‌ای» و «شیوه‌ی توسعه‌ی اطلاعاتی» (كاستلز)، «امپراتوری» (نگری و هارت)، «پان‌كپیتالیسم» (تهرانیان)، «تخصصی‌سازی انعطاف‌پذیر» (میشل ‌پیور، چارلز سیبل و لری هرش هورن)، «انباشت منعطف» (هاروی)، «جامعه‌ی سیمی» (جیمز مارتین )، و «جامعه‌ی كنترلی جهانی» (نگری و هارت).